Tarihin akışını değiştiren, adı destanlara konu olmuş, kimileri tarafından bir dahi kimileri tarafından ise bir tiran olarak görülen Napolyon Bonapart, modern Avrupa’nın şekillenmesinde kilit bir rol oynamış eşsiz bir tarihi figürdür. Korsika’nın Ajaccio kentinde mütevazı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen bu adam, kısa sürede Avrupa’nın en güçlü imparatoru haline gelmiş, askeri dehası ve siyasi vizyonuyla çağını damgalamıştır. Gelin, Napolyon’un büyüleyici hayatına kronolojik bir yolculuk yapalım.
Korsika’dan Paris’e: İlk Adımlar ve Askeri Eğitim
Napolyon Bonapart, 15 Ağustos 1769’da, o dönemde Fransa’ya yeni katılmış olan Korsika adasında dünyaya geldi. Babası Carlo Bonapart, yerel bir soylu ve avukattı; annesi ise Laetitia Ramolino, güçlü karakteriyle bilinen bir kadındı. Napolyon, çocukluğunu ve gençliğini Korsika’da geçirdi. Ailesinin desteğiyle, 1779 yılında Fransa’ya gönderilerek Brienne Askeri Akademisi’ne kabul edildi.
Burada yaşadığı yabancılık ve zaman zaman maruz kaldığı alaylar, onun hırsını ve kendini kanıtlama isteğini daha da artırdı. Matematik, tarih ve coğrafyaya olan ilgisi bu dönemde belirginleşti. 1784 yılında Paris’teki prestijli École Militaire’e (Askeri Okul) kabul edildi ve topçu subaylığı eğitimi aldı. Gençliğinde Korsika’nın bağımsızlığına yönelik milliyetçi düşüncelere sahip olsa da, Fransa’daki siyasi çalkantılar ve kariyer fırsatları onu Fransız ordusunun bir parçası olmaya yönlendirdi.
Fransız Devrimi ve Yükselişin Başlangıcı
Fransız Devrimi (1789), Napolyon’un kaderini değiştiren en önemli olaylardan biri oldu. Devrim, Fransa’da monarşinin yıkılmasına ve toplumsal bir dönüşüme yol açarken, askeri yetenekleri ve cesaretiyle öne çıkan Napolyon için de büyük fırsatlar yarattı. Toulon kuşatması (1793), onun ilk büyük askeri başarısı oldu. Bu kuşatmada, İngilizlerin kuşattığı Toulon şehrini geri almak için etkili bir topçu planı geliştirdi ve uyguladı. Bu başarısı ona asteğmenlikten generaliğe yükselme yolunu açtı ve ününü yaydı. Ardından, Paris’te monarşi yanlılarının çıkardığı bir isyanı bastırmasıyla (1795) Direktuvar Hükümeti’nin güvenini kazandı ve İtalya ordusunun komutanlığına getirildi.
İtalya ve Mısır Seferleri: Zaferler ve Hırslar
1796-1797 yılları arasındaki İtalya Seferi, Napolyon’un askeri dehasını tüm dünyaya kanıtladığı bir dönem oldu. Düşük moralli ve yetersiz donanıma sahip bir orduyla, Avusturya ve müttefiklerinin daha güçlü kuvvetlerini defalarca yenilgiye uğrattı. Arcole ve Rivoli gibi zaferler, onu bir halk kahramanına dönüştürdü. İtalya’da kurduğu cumhuriyetler ve imzaladığı antlaşmalarla Fransa’nın nüfuz alanını genişletti.
Ancak, Fransa’nın İngiltere üzerindeki deniz gücü üstünlüğü nedeniyle doğrudan bir çıkarma yapamayacağını anlayan Napolyon, İngiltere’nin sömürge yollarını kesmek amacıyla Mısır Seferi’ne (1798-1801) girişti. Piramitler Muharebesi’ndeki zaferi etkileyici olsa da, Nil Nehri Muharebesi’nde Fransız donanmasının İngiliz Amiral Nelson tarafından yok edilmesi, seferin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden oldu. Buna rağmen, Mısır’da yapılan arkeolojik kazılar ve bilimsel çalışmalar, bölge hakkında önemli bilgiler edinilmesini sağladı.
Konsüllük Dönemi ve İmparatorluğun İlanı
Mısır’dan döndüğünde Fransa’da siyasi bir istikrarsızlık hakimdi. Napolyon, 1799 yılında gerçekleştirdiği 18 Brumaire Darbesi ile Direktuvar Hükümeti’ni devirdi ve Birinci Konsül olarak Fransa’nın mutlak hakimiyetini ele geçirdi. Konsüllük dönemi, Fransa için büyük bir yeniden yapılanma süreci oldu. Napolyon Kanunları (Code Civil) olarak bilinen medeni kanun, Fransa’da hukuk birliğini sağladı ve modern hukuk sistemlerinin temelini attı.
Eğitim, ekonomi ve idari alanlarda reformlar yaparak ülkeyi istikrara kavuşturdu. 1804 yılında ise, halk oylamasıyla kendini Fransa İmparatoru ilan etti. Bu adım, Fransız Devrimi’nin getirdiği cumhuriyetçi ideallerden bir geri adım gibi görünse de, Napolyon, gücünü halkın desteğine dayandırmaktaydı.
Napolyon Savaşları ve Avrupa’nın Yeniden Şekillenişi
İmparatorluk döneminin en belirgin özelliği, Avrupa’yı kasıp kavuran Napolyon Savaşları’dır. Napolyon, askeri dehasını ve ordularının üstünlüğünü kullanarak Avrupa’nın büyük bir bölümünü kontrol altına aldı. Austerlitz (1805), Jena (1806) ve Wagram (1809) gibi zaferler, onun “Büyük Ordu”sunun (Grande Armée) yenilmezliğini kanıtladı.
Avrupa’nın siyasi haritası Napolyon’un kararlarıyla yeniden çizildi. Kutsal Roma İmparatorluğu’nu yıktı, Ren Konfederasyonu’nu kurdu ve birçok Avrupa ülkesinde kendi akrabalarını veya müttefiklerini hükümdar olarak atadı. Ancak, İngiltere’yi ekonomik olarak çökertmek amacıyla başlattığı Kıta Ablukası (Continental System), hem Fransa hem de diğer Avrupa ülkeleri için olumsuz sonuçlar doğurdu.
Rusya Seferi ve Düşüşün Başlangıcı
Napolyon’un yenilmezlik algısı, 1812 yılında Rusya Seferi ile sarsıldı. Ordusuyla Rusya’ya giren Napolyon, Rusların uyguladığı yakıp yıkma taktiği ve dondurucu kış şartları karşısında ağır kayıplar verdi. Moskova’yı ele geçirmesine rağmen, geri çekilmek zorunda kaldı ve ordusunun büyük bir kısmını kaybetti. Bu felaket, Napolyon’un zayıfladığını gösterdi ve Avrupa’daki düşmanlarını cesaretlendirdi. Koalisyon güçleri, Napolyon’a karşı birleşerek Leipzig Muharebesi’nde (1813) onu kesin bir yenilgiye uğrattı.
Sürgünler ve Son Nefes
Leipzig’deki yenilginin ardından Napolyon, 1814 yılında tahttan çekilmek zorunda kaldı ve Elba Adası’na sürgüne gönderildi. Ancak, sürgündeki yaşamı kısa sürdü. 1815 yılında Elba’dan kaçarak Fransa’ya döndü ve kısa bir süre için tekrar iktidarı ele geçirdi. Bu döneme “Yüz Gün” adı verilir.
Ancak, müttefikler hızla yeniden toplandı ve Napolyon, Waterloo Muharebesi’nde (1815) İngiliz ve Prusya orduları tarafından kesin olarak yenilgiye uğratıldı. Bu son yenilgisinin ardından, bu kez daha uzak bir yer olan Güney Atlantik’teki Saint Helena Adası’na sürgüne gönderildi. 5 Mayıs 1821’de, sürgünde bulunduğu adada mide kanseri (veya zehirlendiği iddiaları da mevcuttur) nedeniyle hayatını kaybetti.
Mirası
Napolyon Bonapart, adı hala tartışılan, ancak etkisi yadsınamaz bir liderdir. Askeri stratejileri ve taktikleri hala incelenmekte, Napolyon Kanunları modern hukuk sistemlerinin temelini oluşturmaktadır. Avrupa’da milliyetçilik akımlarının güçlenmesine neden olmuş, aynı zamanda imparatorluk ve sömürgecilik anlayışını şekillendirmiştir. Onun hayatı, hırs, deha, güç ve nihayetinde düşüşün dramatik bir öyküsüdür. Napolyon, sadece bir imparator değil, aynı zamanda modern dünyanın oluşumunda derin izler bırakan tarihi bir fenomendir.